Sosyologlar, dış politika yapıcıları, uluslararası ilişkiler uzmanları, göç eksperleri ve ilgililerin hatırlayacakları üzere, ‘Türk Diasporası’ kavramı, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) çatışı altında faaliyet gösteren Dünya Türk İş Konseyi (DTİK)’nin 2009 yılındaki kurultayında kullanıldı. Dönemin DEİK Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, ‘Türk Diaspora’ kavramını ilk defa pozitif anlamda kullandıklarını belirtmişti.
DEİK, daha sonra “Dünyada Diaspora Stratejileri:Türk Diasporası İçin Öneriler” başlıklı bir çalışma yayınladı. Türkiye’deki, akademik alanda yapılan diaspora çalışmalarında sıkça kaynak olarak kullanılan bu çalışmada, diaspora stratejisi şu şekilde tanımlandı: “Diasporamızın anavatanları, anadilleri ve öz kültürleriyle olan bağlarını korurken, bulundukları ülkelerin sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi hayatına aktif biçimde katılan, yasalara saygılı, mutlu, müreffeh ve başarılı bireyler hâlinde yaşamalarıdır.”
Aradan geçen yıllarda, Türkiye’de, özellikle akademik alanda diaspora çalışmaları hızla arttı. Türkiye dışındaki Türkler ve Türkiye sevgisi taşıyanlar üzerine yüksek lisans ve doktora çalışmaları ve kitap yayınları yeterli olmasa da, belirli seviyeye geldi. Örneğin, Cakarta Büyükelçimiz Talip Küçükcan’ın, Hollanda Türkevi Araştırmalar Merkezi ve Çizgi Kitapevi ortak yayını olan, “Diyaspora Türkleri: Avrupa’da Türk İmajı ve İslamofobi” kitap çalışması, bu alanda yapılan çalışmalardan biridir.
“Dünya Türk İş Konseyi 10. Kurultayı”, Cumhurbaşkanlığı himayelerinde 15 ve 16 Eylül tarihlerinde İstanbul’da gerçekleşiyor. Kurultaya, Türkiye dışından Türk ve Türkiye dostu üst düzey insanları, uluslararası şirketlerin yöneticileri, girişimciler, ekonomistler, uzmanlar, sanatçılar, sporcular, siyasetçiler, bürokratlar ve akademisyenler katılıyor. Kurultaya Türk Devletler Teşkilatı (TDT) Genel Sekreteri başta olmak üzere, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Macaristan, KKTC ve Türkmenistan, Bakanlar düzeyinde katılıyor.
Kurultay programında, “Türk Devletleri Teşkilatı: 5 Devlet Tek Diaspora”, “Yumuşak Gücümüz: Türk Diasporası”, “Dost Diasporalar ile Güç Birliği”, “Birlikte Daha Güçlüyüz: Kurumlar Arasında İş Birliği” başlıklı paneller yer alıyor. Panellerde, Türkiye ve dış ülkelerden Bakanlar, kamu kurumu temsilcileri, uzmanlar, akademisyenler ve araştırmacılar konuşacaklar.
Avrupa ülkeleri, Kore, Avustralya, Japonya ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nden de katılımcıların beklendiği Kurultayda, ‘Üstün Başarı Ödülleri’ yer alıyor. Ödüller, Türkiye’yi tanıtan Türk kökenli ve Türkiye dostu yöneticilere, ekonomistlere, sporculara, sanatçılara ve siyasetin üst düzey temsilcilerine verilecek.
Kurultayda, Türk diasporasının önemli ve güçlü bir parçası olan Avrupa Türkleri Diasporası da, hakkıyla temsil edilirken, Türkiye ve dünyanın farklı yerlerinde yaptıkları diaspora etkinlikleri de gündeme gelecek. Böylece, Avrupa Türkleri diaspora tanımı ve hareket alanı, yaşanmışlıklardan örneklerle da bir defa daha ifade edilmiş olacak.
Diaspora tanımı derken, DEİK ve DTİK Başkanı Nail Olpak, diasporayı güncel olarak şöyle tanımlamış: “Diasporayı, göç etmek, göçe zorlanmak gibi kavramlarla ilişkilendirebiliriz. Ancak biz, göçten ziyade göçün oluşturduğu güç olarak değerlendirmeyi uygun görüyoruz. Şu veya bu sebeple bir göç oluşmuş. Bu göçü biz nasıl bir güç olarak, yumuşak güç olarak değerlendirebiliriz? Biz de DEİK ve DTİK olarak bu gücün Türkiye için en etkin biçimde rol alması ve tek vücut halinde hareket etmesi için çalışıyoruz”.
Hem Avrupa Türkleri diaspora tanımlaması hem Başkan Nail Olpak’ın diaspora tanımlaması, diaspora kavramı üzerine çalışmalarıyla bilinen Robin Cohen, William Safran ve James Clifford’un tespitlerini zorlayacak niteliktedir. Zira, sosyolog Vedat Bilgin’in de ifade ettiği üzere, “Türkler dünyanın neresine giderse gitsinler, yaratılışın esprisi doğrultusunda kendine yeni bir dünya oluşturma çabası içindedirler”.
DEİK/DTİK’in “Dünya Türk İş Konseyi 10. Kurultayı”, başta Türkiye olmak üzere, tüm kültür ve gönül coğrafyamız ve dahi tüm insanlık için hayırlara vesile olsun.
Veyis Güngör
13 Eylül 2023