Honderden miljoenen mensen overal in de wereld en ook enkele honderdduizenden moslims in Nederland vieren vandaag het suikerfeest (Idál-Fitr), het op één na grootste Islamitische feest van het jaar. Wat drijft deze mensen om een maand lang niet te eten en te drinken en dan de afloop van deze vrijwillige ‘zelfkweling’uitbundig te vieren?
Het vasten is niet ontstaan binnen de Islam. Er wordt zelfs beweerd dat de eerste mens en tevens de eerste profeet, Adam, heeft gevast. In de latere geschiedenis van het huidige Latijns-Amerika, reinigden leden van de Incasten hun lichaam en geest door tijdelijk te stoppen met eten en drinken. Met hetzelfde doel namen Joden en Christenen afstand van beapaalde soorten voedsel. “O gelovigen, het vasten is u voorgeschreven zoals het was voorgeschreven aan wie voor u waren…” (Quran; 2: 118)
Naast het reinigen van het lichaam en de geest heeft het vasten in de Islam ook een ander doel. Moslims vieren als het ware de openbaring van het heilige boek de Koran, waarvan de openbaring in deze heilige maand Ramadan begon, de negende maand van de Arabische kalender. Het begin van de openbaring vond plaats op de 27ste nacht van deze maand.
Vijf zuilen
Deze nacht wordt onder de moslims Laylat al Qadr –gezegende nacht- genoemd. De Laylat al Qadr heeft een speciale betekenis voor de moslims, aldus de Quran (44:3): er wordt namelijk extra gebeden op deze avond.
Het vasten is slechts een van de vijf zuilen van de Islam. Onder andere: geloven dat er geen God bestaat om te dienen behalve Allah en dat Mohammed zijn dienaar en profeet is, het gebed (salat) verrichten. Het vasten beoogt de behoeften en wensen van de gelovige niet te onderdrukken, maar wil de mens opvoeden, zodat deze zijn innerlijke zlef leert kennen en het beheerst. Zo bevordert het vasten de zelfdiscipline en controle, zo beschreef Imam Gazali, een grote Islamitische filosoof, het nut van het vasten. Hoewel het vasten verplicht is voor elke moslims, zijn er uitzonderingen: “Wie uwer in de maand Ramadan aanwezig is moet daarin vasten. En wie ziek of op reis is, moet dan een gelijk aantal andere dagen vasten” (Quran; 2:185). Het vasten is medisch gezien niet zo zwaar als het lijkt. Na drie dagen gevast te hebben, treed een gewenningsmechanisme op, en het lichaam verbruikt het overbodige vet en de dode of halfdode cellen, die vervangen worden door nieuwe en gezonde lichaamsdeeltjes.
Werkritme
In deze maand normaliseert en stabiliseert het vasten het werkingsritme van de lichaamsorgananen, zoal de lever, de longen en de darmen, waardoor een geestelijke rust wordt bereikt. Het vasten beinvloedt in eerste instantie de gezichts- en smaakzintuigen zoals: de ogen, lippen en tong. Fantasie en denkvermogen van de mensen worden gedurende deze maand Ramadan ook als het ware op proef gesteld. Zo is iemand die vast, veel soepeler in zijn beoordeling dan gewoonlijk in de rest van het jaar. Iemand die zo een innerlijk rust heeft, zal minder snel kwaad worden op de medemens.
Aan he teinde van de maand Ramadan zijn de molsim blij, omdat ze deze maand met succes volbracht hebben. Zij vieren dit uitbundig en bereiden zich enkele dagen voor op het feest. Men zorgt voor extra parfum en speciale feestgerechten zoals baklava, köfte enzovoort.
De ouderen en ouders kopen cadeaus om aan de kinderen te geven op de eerste feestdag. Kinderen krijgen naast presentjes ook geld en vooral veel snoep. Daarom wordt bij de Turken het Ramadanfeest (ook wel suikerfeest genoemd) gevierd. Mensen die op de feestdagen niet bijeen kunnen zijn, sturen elkaar kaarten met gelukwensen voor het Ramadanfeest.
Overledenen worden herdacht in het feestgebed dat ‘s morgens rond zeven uur op de eerste feestdag wordt gehouden. Na het feestgebed feliciteren moslims elkaar. Jongeren kussen de hand van de ouders en ouderen die op hun beurt de jeugdigen feliciteren door tegen hen te zeggen: ‘Moge Allah je nog voor heel veel volgende feesten sparen’. In de loop van de feestdagen worden de ouderen door jongeren, kennissen en familieleden bezocht.
Dan beleven wij de betekenis van het oude Nederlandse spreekwoord: ‘Gedeelde smart is halve smart, gedeelde vreugde is dubbele vreugde’.
Veyis Güngör is student pedagogiek aan de universiteit van Amsterdam / Trouw, zaterdag 6 mei 1989