Gençliǧimizde Varşova Paktı’na karşı bir askeri savunma gücü olarak kurulduǧunu bildiğimiz NATO, Kuzey Atlantik Paktı, bu hafta 70. kuruluş yıldönümünü kutladı. Hem de NATO’nun devam edip etmemesi hakkında ileri geri konuşan Başkan Trump’un ülkesinde. Trump’un bu hassasiyeti göz önüne alınmış olmalıki, Washington’daki NATO kutlamaları 29 AB ülkesinin Dışişleri Bakanlıklarına bırakıldı. Başkan Trump, NATO hakkında “miladı dolmuş” bir oluşum dediǧi hala hafızalarımızda.
NATO’nun hayata geçirildiği günden bu yana, çeşitli tartışmalara rağmen, misyonunu kanıtladığını düşünen uzmanlar, dünya barışına, güvenliğine ve istikrarına hasseten Avrupa ve dışında katkıda bulunduğuna dikkat çekiyorlar. Ayrıca NATO, Baltık Devletlerinin de manevi destekçisi olmuştur. Yani bir başka ifadeyle, NATO caydırıcı gücüyle Avrupa ve çevresinde istikrarı sağlamıştır.
Türkiye NATO’ya kuruluşundan üç yıl sonra, 1952 yılında üye olmuştur. Günümüz Türkiye’sinde 70. Kuruluş yıldönü olan NATO’ya üyeliǧimizin devam edip etmemesi hususunda Mehmet Barlas’a göre müthiş bir kararsızlık rüzgarı esiyor.
NATO neden kuruldu?
Bilindiği üzere NATO, ilk Genel Sekreteri İngiliz Lord Hastings Ismay’in ifadelerine göre 70 yıl önce “Rusları dışarıda, Amerikalıları içeride, Almanları da aşağıda tutmak için” kurulmuştu. Aradan yıllar geçti. Sovyetler Birliği çöktü. Varşova Paktı daǧıldı. Ancak bunlara karşı kurulan NATO, tartışmalara raǧmen devam ediyor. Hafızalarımızı biraz zorlarsak, Soǧuk Savaş korkutma taktiklerinin 40 yıl sürdüǧünü hatırlarız. Bu süre zarfında, Sovyetler Birliǧi ile silahsızlanma görüşmeleri yapıldı. 1990’ların başında Sovyetler Birliǧi daǧıldı. Yeni ülkeler doǧdu. 1956-1990 arası NATO rakibi Varşova Paktı’na üye olan Doǧu Almanya, birleşik Almanya olarak NATO’ya kabul edildi. Devamla Varşova Paktı eski üyeleri Polonya, Romanya ve Baltık ülkeleri NATO’ya katılmaya başladı. Bu gelişmeler şüphesiz Rusya’yı rahatsız etti. Tehdit unsuru olarak algıladı. Ve yeniden silahlandı. NATO’nun bölgede genişlemesini de duraklattı.
Küresel güç ve dengeler
Peki günümüzde hangi dengeler var? Tehdit unsurları ne? Sovyetler Birliǧinin yerini hangi ülkeler aldı? NATO’nun karşısında kimler olabilir?
Bu ve benzeri soruların uzmanlara göre genel cevabı şöyle: “Kuzey Kore, İran ve kısmen Hindistan’nın yanısıra Rusya, Almanya yerine Çin artık askeri meydan okuyuculardır”. Kaldıki önümüzdeki yıllarda Avrupa sınırları istikrarsızlıklara gebedir.
Başkan Trump’un tavrı
Dünyadaki yeni dengelerin hatta bazılarına göre yeni tehditlerin yanısıra, en önemli gelişme şüphesiz Amerika’nın ve özelde Başkan Trump’un NATO ile ilgili çelişkili açıklamaları ve tutumudur. Trump’un duruşunda ve açıklamalarında bir öngörüsüzlük görülmektedir. Trump, açıklamalarıyla NATO’nun anlamını ve görevini sorgulamakta. Geçen yıl, Karadaǧ’ı neden koruyoruz? Almanya neden yeterli ödeme yapmıyor? gibi sorular sormuştu. Trump, son NATO zirvesinde de “NATO bütçesine çok fazla ödüyoruz. NATO çok önemli, ancak NATO Avrupa’ya bize yardım ettiğinden daha fazla yardımcı oluyor” ifadelerini kullanmıştı.
Trump haklı mı?
Bazı Avrupalı uzmanlar, Trump’un “Avrupa ülkeleri sözlerinde durmalı ve savunma için gerekli yatırımları yapmalıdır” açıklamasında haklı olduğunu belirtiyorlar. Diğer taraftan Trump’un “NATO bütçesine çok fazla ödüyoruz. NATO çok önemli, ancak NATO Avrupa’ya bize yardım ettiğinden daha fazla yardımcı oluyor” eleştirisine de dikkat çekiliyor.
NATO’nun geleceǧi
Almanya Başbakanı Merkel, son NATO zirvesinde adeta Trump’a cevap vermiş ve Almanya’nın askeri gücünün önemli bir bölümünü NATO’ya ayırdıǧını söylemişti. Merkel, örneǧin Afganistan’daki Alman askeri varlıǧının ABD’nin de çıkarına olduǧunu dikkat çekmişti. NATO’nn geleceǧi ile ilgili Genel Sekreter Jens Stolberg şunları söyledi: “NATO tarihinde birçok fikir ayrılığı yaşadık ve bunları hep geride bıraktık. Çünkü sonuçta hepimiz Kuzey Amerika ve Avrupa’nın birlikte daha güvende olduğu konusunda hemfikiriz”.
Evet, her ne kadar NATO’nun 70. kuruluş yıldönümü sancılı kutlansa da, yeni küresel meydan okuyucular hedef gösterilerek, NATO’nun devamı öngörülmektedir. Güvenlik, savunma ve istikrar elbette önemlidir. Ancak, meydan okuyucuların adaletli davranması daha da önemlidir. Adaletsiz bir dünya jandarmalıǧı zülm doǧurur.
Veyis Güngör
7 Nisan 2019