Hollanda’da 29 Ekim Çarşamba günü yapılacak olan seçimlere birkaç gün kala, “stratejik oy kullanmak” en çok tartışılan konular arasında yer alıyor. 9 ekim tarihinde Trouw gazetesi yazarı ve siyaset bilimci Niels Posthumus’ün, “Stratejik oy kullanmak sadece anlamsız değil, aynı zamanda kendini kandırmaktır” başlıklı yazısı, tartışmaya farklı bir boyut kazandırıyor.
Birçok Hollandalının stratejik oy kullandığı, oysa bunun akıllıca olmadığını savunan siyaset bilimci Posthumus, Hollanda seçim sisteminde bu taktiğin işe yaramadığını, aksine bunun kişinin kimliğini inkâr etmeyi beraberinde getirdiğini savunuyor. Stratejik oy kullanmak, aslında kendi dünya görüşüne yakın bir siyasi partiye oy verme yerine geçici de olsa, kişinin kimliğiyle ters düşen bir partiye oy vermesidir.
Stratejik oy kullanmak, Hollanda siyasal tarihinde her zaman kullanılan bir yöntem olmayıp, son yılların bir seçim davranışıdır. Niels Posthumus, “Çok eskiden Hollandalılar, kendi dünya görüşlerine ve inançlarına uygun bir partiye hiç düşünmeden oy verirdi” diyor. Örneğin, “sosyal demokrat görüşlüler PvdA’ye, Protestanlar ARP’ye, Katolikler KVP’ye ve liberaller VVD’ye oy verirdi. Çünkü o dönemde siyasi görüşler, bir insanın kimliğinin sarsılmaz çekirdeğini oluşturuyordu. Günümüzde ise seçmenlerin daha fazla kararsız olması, neoliberal toplumda kimlik oluşumunun güçlü şekilde bireyselleşmiş olmasından kaynaklanıyor”.
Oysa insanın kendi kimliğine uygun bir partiye oy vermesi, toplum içinde kendine bir yer açması, yer vermesi ve konumunu belirlemesi anlamına gelmektedir. Siyaset bilimci Posthumus, “insan nasıl bir futbol takımını tutuyorsa, beğendiği bir müzik grubuna ait bir tişört giyiyorsa, ya da Gazze için Amsterdam sokaklarında birlikte yürüyorsa, oy verirken de aynı duruşu sergilemeli” görüşünde. Onun için insan, dünya görüşünü en iyi yansıtan bir partiye veya adaya vermesi gerekir.
Yine Niels Posthumus’a göre, stratejik oy kullanmak, aslında kendi kimliğini inkâr etmiş olmanın bir işaretidir. Bu da uzun vadede ters teper. Örneğin GroenLinks-PvdA’ya stratejik oy veren Hayvanlar Partisi PvdD seçmeni, sonrasında bunun yeterince yeşil olmadığını hisseder. Yine GroenLinks-PvdA’ya stratejik oy veren Sosyalist Parti SP seçmeni için ise, bu durumda fazla sağcı olduğunu hisseder. Özgürlük ve Demokrasi İçin Halk Partisi VVD’ye stratejik oy veren bir Ja21 seçmeni ise, neredeyse kesin bir şekilde sığınma politikalarının yeterince sıkı olmadığı için hayal kırıklığı yaşar. Bu örnekleri çoğaltabiliriz.
Tartışmalarda öne çıkan bir başka detay ise, stratejik oy kullanmanın, seçim sonuçlarını bulandırmasıdır. Çünkü birçok insan stratejik oy kullandığında, seçmenin gerçekte ne düşündüğü ve ne istediği belirsizleşmektedir. Stratejik oylarla şişirilmiş partiler de kendi gerçek görüşlerinin dışına çıkarak, daha çok popüler söylemler ortaya koyabilirler.
Seçim öncesi tartışmalarda, bir kimlik etrafında oy kullanmanın, stratejik oy kullanmaya tercih edilmesi gerektiği öne sürülmektedir. Ancak günümüz Hollanda’sında, sosyal ve siyasi atmosfer oldukça farklı. Avrupa’da olduğu gibi Hollanda’da da daha totaliter daha sağcı siyasi rüzgarlar esiyor. Sanki, Hannah Arendt’in yıllar önce söylediği, “Totaliter yönetimin ideal öznesi, ideolojik olarak bağlı olan değil, gerçek ile kurgu, doğru ile yanlış arasındaki farkı ayırt etme yeteneğini kaybetmiş kişidir” ifadesi günümüzde tezahür ediyor.
Hollanda’da 29 ekim seçimleri yaklaşırken, stratejik oy tartışması, Türk toplumu için de önemli bir sınav niteliğindedir. Bu ülkenin sosyal, kültürel ve ekonomik hayatına yarım asırdan fazla süredir katkı veren bizler, sandığa giderken korkulara ya da başkalarının hesaplarına göre değil, kendi kimliğimize ve değerlerimize göre karar vermeliyiz. Oyumuzun gücü, birilerini engellemekten çok, kim olduğumuzu göstermekten geliyor. Bu nedenle Hollanda’daki Türkler, kendilerini en iyi ifade eden siyasi partiyi ve politikayı düşünerek oy kullanmalıdır. Sandığa gitmek, varlığımızın ve irademizin en güçlü ifadesi olacaktır.
Veyis Güngör
25 Ekim 2025