Geçen yıl, yani 2024, Hollanda’ya yapılan Türk iş gücü göçünün 60. yılıydı. Bu anlamlı yılda, hem Hollanda’da hem de Türkiye’de pek çok etkinlik gerçekleştirildi. Ne var ki, Hollanda’daki Türk göçünün hâlâ gün yüzüne çıkmamış, pek az kişinin bildiği hikâyeleri bitmek bilmiyor. İşte onlardan biri de, Hollanda’daki ilk Türk öğrenci hareketinin öyküsüdür
Seksenli yılların başındayız. Üniversiteye devam eden Türklerin sayısı bir elin parmakları kadar az. Her üniversitede üç beş Türk öğrenci vardı. Bu öğrenciler genellikle, Amsterdam, Leiden, Rotterdam Erasmus, Delft, Utrecht ve Twente gibi üniversitelerdeydiler. Her üniversitede üç beş kişi küçük gruplar halinde bir araya gelseler de henüz bir dernekleşme hareketi yoktu.
Hollanda’da Türk öğrenci hareketi 1987 ve 1988 yıllarında Amsterdam Üniversitesi Edebiyat Fakültesi kantininde başladı. Spuistraat’daki Hollanda’ca dil kursları, özellikle aile birleşimiyle Hollanda’ya gelen ikinci nesil Türk gençlerinin çekim merkeziydi. Diğer fakültelerde okuyan Türk öğrencilerinin de uğrak yeriydi burasıydı. Dolayısıyla Hollanda’da ilk Türk öğrenci dernekleşme düşüncesi de Amsterdam Üniversitesi Edebiyat Fakültesi kantininde gündeme geldi. Aynı dönemde Delft Teknik Üniversitesi’ne devam eden Türk öğrencileri arasında da bir hareketlilik yaşandı.
Hareketlilik, Leiden ve Rotterdam’daki Türk öğretilerinde de başladı. Tüm bu gelişmeler Hollanda’da bir ‘Türk Öğrenci Derneği’ kurulması düşüncesini beraberinde getirdi.
Tam bu süreçte, Amsterdam Zuid’deki Sosyal Akademi binasında bir mini toplantı yapıldı. Toplantıya, Hollandaca dil kursuna devam eden kıvırcık saçlı Ali Rıza ile birlikte gittik. Sekiz on kişiydik. Akademi genelde Marksistlerin devam ettikleri bir okuldu. Tartışma çıktı. Bu esnada Ali Rıza öyle bir sinirlendi ki, bir anda hiç anlayamadığımız bir dil döktürdü. Ortalık buz kesildi. Toplantı başarırız bir şekilde sona erdi.
Aylar sonra, çeşitli üniversitelerdeki Türk öğrencilerle uzun görüşmeler yapıldı. Sonunda bir ‘Türk Öğrenci Derneği’ kurulması için hem fikir olundu. Aralık ayının son günlerinden soğuk bir pazar günü, Amsterdam Üniversitesi Tıp Fakültesi binasında dernek kurmak için toplandık. Toplantıya 60 civarında öğrenci katılmıştı ve sakallı, bıyıklı tipler de vardı.
Katılımcıların çoğu, birinci nesil Türk işçilerinin çocuklarıydı. Aramızda akademisyen olarak, Amsterdam Üniversitesi’nden Dr. Metin Alkan vardı. Metin hoca divan başkanı seçildi. Toplantıda, öğrenci derneğinin amaçları, faaliyetleri, misyonu gibi konular gündeme geldi. En sonda, derneğin adının Türk mü, Türkiyeli mi olacağı yönünde katılımcılar arasında anlaşmazlık çıktı. Benim gibi, babaları işçi olan öğrencilerin çoğunluğu ‘Türk Öğrenci Derneği’ olmasını savunurken, bir grup öğrenci de, (sakallı ve bıyıklılar da dahil) ısrarla ‘Türkiyeli Öğrenci Derneği’ olmasını savundular.
Divan Başkanı, tartışmalar karşısında işi oylamaya götürdü. Biz de ‘oylayalım’ dedik. Çünkü çoğunluk bizdeydi. Oylama sonunda, ‘Türk Öğrenci Derneği’ ismi ezici çoğunlukla seçildi. Bu sefer, sonradan 12 Eylül askeri darbesinden kaçarak Hollanda’ya gelen sol görüşlülerin olduğunu öğrendiğimiz sakallı ve bıyıklı tipler, sert çıkışlarda bulundular. Biz de karşılık verdik. Salonda gergin bir hava oluştu. Netice olarak, o gün Amsterdam Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde ‘Türk Öğrenci Derneği’ kurulamadı. Sonuç elde edilemeden dağıldık.
Sonra, kısa bir sürede şahsımın başkanlığında, Amsterdam, Delft, Leiden, Rotterdam Erasmus ve Twente Üniversitesi’nden bir grup öğrenci ile, “Hollanda Türk Akademisyenler Birliği Vakfı” kuruldu. Uzay Kaymak başkanlığında da, Rotterdam, Amsterdam ve Delft Üniversiteleri’nden bir başka öğrenci grubu tarafından da, kısa adı TSV olan, Turks Studenten Vereniging (Türk Öğrenci Derneği) kuruldu. Böylece Hollanda Türklerinin göç tarihinde ilk iki Türk öğrenci hareketi başlamış oldu.
Bu iki girişimi, Milli Görüş’ün himayesinde SUN (Studenten Unie Nederland) öğrenci derneği takip etti.
2000’li yıllarda ise, Üniversitelerde Türk öğrenci sayısının artmasıyla birlikte, artık her üniversitede ve bazı yüksek okullarda, örneğin Den Haag’da da ‘Türk Öğrenci Derneği’ kuruldu.
Amsterdam Vrij Üniversitesi Anatolia Öğrenci Derneği, Rotterdam Erasmus Üniversitesi Mozaik Öğrenci Derneği, Leiden Üniversitesi’nde Biruni Öğrenci Derneği, Delft Üniversitesi TSA Öğrenci Derneği, Hollanda’da kurulan Türk öğrenci derneklerinden bazılarıdır.
Evet değerli dostlarım, Hollanda Türk göç tarihi ve sivil toplumun bir parçasını oluşturan Türk öğrenci hareketlerinin başlaması ve sonraki yıllarda şekillenmesi kısaca bu şekilde olmuştur.
Veyis Güngör
24 Ağustos 2025