Geçen hafta, Ekonomik Soysal ve Stratejik Araştırmalar Merkezi TESAM tarafından organize edilen, “V. TÜRK DÜNYASI YAZ OKULU” programına, naçizane konuşmacı olarak katıldım. TESAM başta olmak üzere, 21. Yüzyılda yeniden şekillenen “Türk Dünyası” tasavvuruna katkıda bulunan benzer programları yapan tüm sivil toplum kuruluşlarını canı gönülden tebrik ediyorum. Dört hafta süren programın, bana ayrılan bölümünde, “Türk Dünyası, Avrupa Türkleri ve Yakup Ömeroğlu” konulu bir konuşma yaptım.
Türk dünyasının farklı bölgelerinden yoğun katılımın olduğu toplantıda yaptığım konuşmamda, kısaca Avrupa Türklerini tanımladım. Sonra, geçen yıl aramızdan ayrılan, Avrasya Yazarlar Birliği eski başkanı Yakup Ömeroğlu ile birlikte, Avrupa Türkleri ile Türk Dünyası toplulukları arasında gerçekleştirilen projelerden örnekler verdik. Projeler, Türk Dünyası realitesinde sivil toplum kuruluşlarının önemine vurgu yapmaktaydı.
Programın sonunda sorular-cevaplar bölümüne yer verildi. Bu bölümde, “Türkiye Avrupa’daki Türklerin kimliklerini geliştirmek için neler yapmaktadır” şeklinde bir soru yönetildi.
Almanya’dan katılan Kağan’ın bu sorusuna aşağıdaki cevabı verdim.
‘Türkiye, Avrupa’daki Türkler başta olmak üzere, yurt dışında yaşayan vatandaşları ve Türk toplulukları için, öncelikle diaspora kurumları ile faaliyetler yapmaktadır. Bu kurumlardan üçü: Kısa adı YTB olan Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Yunus Emre Enstitüleri ve Maarif Vakfı’dır.’
Şimdi isterseniz, kısaca bu kuruluşların Avrupa’daki faaliyetlerinden örnekler vererek, Kağan’ın sorusuna cevap vermeye çalışayım.
YTB, yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarına yönelik, yaklaşık 12 yıldır, vatandaşlarımızın Türkiye ile irtibatlarının devam ettirilmesi ve güçlendirilmesi için faaliyetler yapmaktadır. Bu faaliyetler genel olarak “kamusal”, “kültürel” ve “eğitim” alanında gerçekleşmektedir. Sorunuza cevap olması ve kilimliğin korunması açısından, YTB’nin destek verdiği, “Okul Öncesi Çift Dilli Eğitim”, “Anadolu Okuma Evleri” ve “Türkçe Eğitici Yetiştirme” gibi programlar örnek gösterilebilir.
Diğer taraftan, Türk kültür ve medeniyetinin yakından tanıtılması amacıyla, yurt dışındaki gençlere yönelik “Evliya Çelebi Kültür Gezileri” ve “Gençlik Kampları” hemen aklıma gelen projeler arasında yer alır.
Yine, şu günlerde ilan edilen, “Güneydoğu Anadolu İnanç ve Medeniyet Programı” yurt dışındaki Türk gençlerine yönelik kültürel programlar arasında yer almaktadır. YTB bu çalışmalarını “Güçlü Diaspora, Güçlü Türkiye” felsefesiyle yapmaktadır.
Avrupa’daki Türklerin kimliklerini geliştirmek için, kültürel faaliyetler yapan bir başka diaspora kurumu da Yunus Emre Enstitüleridir. 2009 yılından itibaren Türkiye dışında faaliyetlerini sürdüren Yunus Emre Enstitülerinin faaliyetleri şu şekilde gelişti: – Türkçe öğretimi faaliyetleri, – kurum bünyesinde verilen Türkçe öğretimi, – dijital Türkçe öğretimi, – farklı yaş gruplarına yönelik müfredat ve materyalleri geliştirme, – öğretim ortamlarının oluşturulması, – eğitim standartlarının belirlenmesi ve alanda ihtiyaç duyulan eğitimcilerin yetiştirilmesi, – hizmet içi eğitim seminerleri ve eğitmen eğitimi programları olarak öne çıkmaktadır.
Ayrıca Yunus Emre Enstitüsü, Türkçe Yeterlilik Sınavı için Yunus Emre Enstitüsü Sınav Merkezi’ne sahip olup, “Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni”ne göre geliştirilen bir dil yeterlilik sınavı uygulamaktadır. Örneğin, 2023 yılında gerçekleştirilen Türkçe Yeterlik Sınavı uygulamalarına, 4.251 aday katılmıştır. 2023 yılına kadar ise 51 ülkede, 75 sınav merkezinde toplam 23.425 aday bu sınava girmiştir. Almanya’dan 17, Belçika’dan 13, Fransa’dan 10, Hollanda’dan 5 ve İngiltere’den 2 aday sınava katılmıştır.
Son olarak, Avrupa’da milli kimliğin korunması, geliştirilmesi ve yaşatılmasına yaptığı faaliyetlerle katkıda bulunan Türkiye Maarif Vakfı öne çıkmaktadır. Türkiye Maarif Vakfı, dünyanın farklı ülkelerinde örgün eğitim hizmetleri sunarken Batı Avrupa’da da Maarif Avrupa Eğitim Merkezleri adıyla öncelikli olarak ihtiyaçlara cevap verebilmek adına, yaygın eğitim modellerine ve okul öncesi eğitime odaklanmıştır. Bu doğrultuda Avrupa’daki Türk çocuklarının akademik becerilerini geliştirmelerine katkı sağlamak ve içinde bulundukları topluma entegrasyonlarını kolaylaştırmak amacıyla, okul derslerine yardımcı etüt dersleri, ana dil kursları ve yabancı dil kursları düzenlemektedir.
Eğitim merkezlerinin hedef kitlesi, Türkiye kökenli vatandaşlarla sınırlı tutulmamakta, merkezlerde her kesimden ve kademeden öğrenciye eğitim hizmeti sunulmaktadır. Maarif Avrupa Eğitim Vakfı, Almanya’nın Köln ve Duisburg şehirlerinde 2, Avusturya’nın Viyana şehrinde 1, Belçika’nın Brüksel ve Gent şehirlerinde 2, Fransa’nın Strazburg ve Lyon şehrinde 2 ve 2025 yılı başından itibaren Hollanda’nın Amsterdam şehrinde 1 olmak üzere toplam 8 eğitim merkezinde çeşitli faaliyetler ile 1.500’e yakın öğrenci ve veliye eğitim vermektedir.
Almanya’dan Kağan kardeşimizin sorusuna kısaca yukarıdaki cevabı verdim. Ayrıca, yukarıdaki kuruluşlarla işbirliği yapan Avrupa’daki Türk kuruluşlarının faaliyetlerine de değindim. Anadolu Üniversitesi, Türk Dili ve Kültürü Önlisans Programı ise ayrıca bir yazı konusu elbette.
Veyis Güngör
12 Eylül 2025